Tworzywa i znaki teatralne
Teatr nazywany jest sztuką wielotworzywową zawierającą syntezę wszystkich sztuk. Stanisław Rzęsikowski zajmujący się /przez wiele lat problematyką dramatu i teatru w edukacji szkolnej wylicza kilka tworzyw, na które należy zwrócić uwagę w nauczaniu. Są to: aktor, przestrzeń, czas, słowo, ruch sceniczny, muzyka, efekty dźwiękowe, światło. Z tych tworzyw budują
widowisko teatralne: inscenizator /autor scenicznego opracowania wystawianego utworu, ktoś kto logicznie interpretuje utwór/, reżyser /artysta odpowiadający za całokształt dzieła scenicznego/, scenograf /autor oprawy plastycznej/, choreograf /autor układu ruchu, tańca i baletu/, kompozytor /autor oprawy muzycznej sztuki/, kostiumolog /autor projektów kostiumowych, sprawujący nadzór nad ich wykonaniem/, aktor i inni.
Aktor wytwarza większość znaków teatralnych poprzez swój głos i ekspresję ciała. Przekazuje tajemnicę sztuki i nawiązuje kontakt z widownią wywołując przeżycia. Aktor musi się skupić na oddaniu wnętrza kreowanej postaci- przeżywać rolę w sposób świadomy, kontrolowany, a jednocześnie emocjonalny. Aktor mimo podporządkowania reżyserowi, głównemu twórcy przedstawienia, wnosi do kreacji roli „swoje wnętrze’’
Przestrzeń to miejsce gry określone przez architekturę teatru, zabudowaną scenę elementami dekoracji oraz „ grę świateł’’.
Przestrzeń teatralna jest szerszym pojęciem od przestrzeni scenicznej, gdyż tworzy się w wyobraźni widza.
Czas jest „ tajemniczym tworzywem’’. Realny czas widowiska jest określony, jednak czas sceniczny funkcjonuje w sferze świata przedstawionego w teatrze. W krótkim czasie może ukazać się długi okres dziejów bohaterów.
Słowo – ważne tworzywo, ale teatr pantomima, tańca, dzieła baletowe nie potrzebują słów. W teatrze dramatycznym słowo spełnia dwie funkcje:
- komunikacyjną- środek porozumienia między aktorami oraz między sceną a widownią
- informacyjną- środek przekazywania określonych znaczeń.
Ruch sceniczny to zmiana miejsca aktora lub przedmiotu na scenie. Ruch przekazuje określone znaczenie.
Muzyka i efekty akustyczne są wykorzystywane w teatrze dla dzieci. Dźwięki muzyki pozwalają przekazać, to co jest trudno wyrażalne, gdyż trafiają do ośrodków mózgowych bez konieczności rozumienia i wywołują emocje. Efekty
dźwiękowe nie są często wykorzystywane w teatrze, ale mogą przywołać w wyobraźni widza przestrzeń przysceniczną, w której znikają postacie.
Światło- przy jego pomocy można kształtować przestrzeń, zmieniać barwę kostiumów, osiągać efekty; ściemniać, skupiać światło.
Znaki teatralne służą do wykorzystania na scenie tworzyw teatralnych w celu przekazania określonych znaczeń.
Klasyfikacja znaków wg. Stanisława Rzęsikowskiego przedstawia się
następująco:
I. Znaki wytwarzane przez aktora jako tekst wypowiadany:
a) słowo
b) intonacja
c) śpiew
II. Znaki wytworzone przez aktora, będące ekspresją jego ciała:
a) mimika
b) gest
c) ruch sceniczny
III. Znaki wytwarzane przez aktora, dotyczące jego wyglądu:
a) charakteryzacja
b) fryzura
c) kostium
IV. Znaki skierowane do aktora i przez niego pertycypowane, dotyczące wyglądu
miejsca scenicznego:
a) rekwizyt
b) dekoracja
c) oświetlenie
V. Znaki towarzyszące aktorowi jako tło jego gry:
a) muzyka
b) efekty dźwiękowe
c) dekoracja
d) oświetlenie
Intonację rozumiemy jako sposób wypowiadania słowa na scenie. Jest to: natężenie głosu, jego wysokość, zabarwienie uczuciowe, wszelkie rodzaje akcentowania, tempo mówienia- sposoby operowania słowem mówionym.
Śpiew jest szczególnym rodzajem wypowiedzi aktorskiej, jej melodycznym uporządkowaniem, zrytmizowaniem.
Mimika to zmiana wyrazu twarzy dla oddania emocji, nastrojów. Wyćwiczone ruchy mięśni pozwalają wyczytać z twarzy aktora jego myśli, stosunek do otoczenia.
Gesty są to przede wszystkim ruchy rąk, ale także ruchy ramion, głowy, nóg. Gest może zastępować słowo, dopełniać jego znaczenie, wzmacniać ekspresję.
Charakteryzacja nadaje specyficzny wyraz twarzy aktorowi, stwarza podobieństwo do scenicznej postaci. Dokonuje się jej za pomocą makijażu, plastycznych masek itp. Odpowiednia fryzura zmienia ułożenie, uczesanie włosów, także nałożona
peruka pozwoli przenieść bohatera w odpowiedni czas akcji.
Kostium to każde odzienie, które używa aktor. Jest to specjalny strój, przebranie pozwalające się wcielić w odpowiednią rolę.
Rekwizytem jest każdy przedmiot grający na scenie. Może nim także być część kostiumu albo dekoracji.
Dekoracją określa się wystrój sceny lub tło gry aktora . Do wykonania dekoracji używa się rożnych środków plastycznych, wystrój sceny może być bogaty lub ubogi.
Oświetlenie czyli padające światło na teatralną scenę przekształca sceniczną przestrzeń: zmienia kolory, informuje o upływie czasu, wywołuje nastrój, niepokój lub błogi spokój.
Muzyka oddziałuje na uczucia widzów. Może być tłem dźwiękowym, zastępować słowa, wyrażać przeżycia i odczucia bohaterów scenicznych.
Efekty dźwiękowe to naśladowanie różnych dźwięków naturalnych. Odgłosy sugerują widzom rozgrywanie się pewnych wydarzeń poza zasięgiem ich wzroku, za kulisami.
Wszystkie znaki przekazywane ze sceny i odbierane przez widzów składają się na sens całościowy widowiska.
źródło: tutaj